BIM Lab: geïntegreerd samenwerken onder de microscoop

En naar hartenlust experimenteren doen ze, de dataspecialisten, ingenieurs, ontwerpers en andere spoorspecialisten. Het zenuwcentrum bevindt zich op een steenworp afstand van Utrecht Centraal, het drukste spoorknooppunt van Nederland in verbouwing. In dit BIM Lab oefent ProRail sinds drie maanden en doet op basis van afgeronde infrastructurele projecten ervaring op met de BIM-wijze van geïntegreerd samenwerken in de keten van ontwerpen, bouwen en beheren.

Snelkookpan

De ingrediënten die in deze snelkookpan gaan, zijn: de nieuwe universele spoortaal InformatieModel Spoor, System Engineering, Tooling en de opmars makende (samen-) werkmethode Bouwwerk Informatie Management (BIM). BIM gaat ervan uit dat alle betrokken projectpartners informatie over een bouwwerk of project delen in één gemeenschappelijk, digitaal model, onder andere in een 3D representatie. Iedereen baseert zijn werk dus op dezelfde data. Deze data is weer object-georiënteerd. ProRail en partners passen BIM al deels in de praktijk toe bij bijvoorbeeld de nieuwbouw van de infra op de Amsterdamse Zuidas, de aanpassing van de stijgpunten op station Schiphol en de spooruitbreiding Meteren – Boxtel.

Oefenen met afgeronde projecten

“We zijn razend enthousiast over de mogelijkheden die BIM ons biedt”, begint Ubo Smid, projectmanager van het BIM Lab. “Processen veranderen in een complex systeem als het spoor en bij ProRail, kost tijd. Lopende projecten staan onder grote druk. Afspraken liggen vast en een parallelle oefening met BIM kost nog extra energie, tijd en geld. Daar hebben we wat op bedacht. In het BIM Lab ‘spelen’ we projecten na die op traditionele wijze zijn afgerond, op de BIM werkwijze. Zo ervaren we hoe dat gaat, wat het van ons vraagt en wat het ons oplevert.” Het levert inzichten op waarop de branche in de toekomst ‘BIM-keuzes’ kan baseren.

Station Nijmegen Goffert

De voltooide projecten die in het BIM Lab met teams in verschillende samenstelling volgens BIM worden nagebootst, zijn onder meer het nieuwe station Nijmegen Goffert, de overdracht via COINS containers (een uitwisselformaat voor data tussen twee digitale omgevingen dat ProRail zou kunnen gebruiken om informatie te delen met partijen) en de diensttunnel van station Utrecht. “Bij dit laatste richten we ons op de data-overdracht van het projectteam naar het beheerteam. Vooral op dit onderdeel is met BIM veel tijds- en kwaliteitswinst te behalen. Nu wordt de beheerder vaak laat betrokken en gaat bij de fysieke overdracht van data veel verloren.”

Twee in één

Ook bij het uitdokteren van de ontwerpfase van station Nijmegen Goffert ontdekte de betrokken specialisten en vaklieden uit de praktijk – onder meer de ingenieurs van opdrachtnemer Sweco en de ProRail Business Information Architect en RVTO-experts -  een belangrijke bonus van BIM. Ubo: “We hebben bepaalde delen nagespeeld uit het proces voor het Rail Verkeers Technisch Ontwerp (RVTO). In de traditionele situatie hebben we OBE-bladen, de Overzichten Baan en Emplacementen. Die moeten we matchen met de technische eisen die ProRail stelt daaraan. In de digitale werkomgeving die bij BIM hoort, is het model en de eisen één. Je hoeft ze niet meer over elkaar te leggen. Op 19 september begint de oefening, waarin we hopen te ontdekken dat deze methode veel beter werkt.”

Bovenleiding Amersfoort

Die ‘upgrade’ van traditionele tekeningen naar digitale, uitwisselbare informatie zou ProRail het liefst al in de praktijk gebracht zien voor een op handende zijnde klus: de aanpassing van de bovenleiding op het emplacement Amersfoort. Om een beeld te krijgen van de situatie ergens aan de 4500 kilometer bovenleiding in Nederland, moet een werkvoorbereider nu puzzelen met verschillende soorten tekeningen. Dat kan efficiënter en er is behoefte bestaat aan meer geïntegreerde informatie. Ubo: “Binnen deze BIM Lab oefening wordt geïnvesteerd in het ‘verrijken’ oftewel combineren van informatie op de verschillende tekeningen naar data. Deze oefening heeft ook een sterke relatie met het ProRail Programma Werken Onder Spanning.”

Object georiënteerd

Wat gaat er precies gebeuren met deze ‘case’ in het lab? Ubo: “We gaan hopelijk aantonen dat we de tekening van de Loop der Bovenleiding kunnen upgraden naar een objectgeoriënteerde tekening. Deze tekening bevat informatie over objecten, eigenschappen en relaties beschreven in de taal van IM Spoor. Vervolgens kan deze informatie als ‘spoordata’ worden uitgelezen en in de hele keten worden uitgewisseld.”

Niet meer overkloppen

Ubo’s ervaring tot nu toe maken dat hij verwacht dat de voordelen van BIM iedereen enthousiast maakt om deze werkwijze te integreren in het spoorse werk. “Met BIM reduceren we faalkosten, hoeven we gegevens niet eindeloos over te kloppen. Dat laatste is een belangrijk aspect”, benadrukt hij. “Niet alleen vanwege de versnelling, BIM maakt het werk ook leuker. Partijen werken nu met verschillende sets informatie, met de nodige miscommunicatie en fouten tot gevolg. Daar zijn we met BIM grotendeels van af. De digitale ruimte is echt het hart van de samenwerking. Een centrale plek, voor iedereen toegankelijk.”
De grootste uitdaging? Hij moet er even over nadenken. “Als wij straks ons resultaat presenteren, wordt het dan omarmd? De uitdaging is om iedereen zo enthousiast te krijgen dat ze willen investeren in meewerken.”

Oefenprojecten welkom

Een voorproefje BIM nemen, dat kan nu al. “Op woensdag is het BIM DAG. Dan komt iedereen hier samen. We gaan in de nabije toekomst veel meer mensen uitnodigen deel te nemen. En nog belangrijker: we hebben ruimte voor meer echte projecten, die we na de traditionele verwezenlijking buiten hier aan de BIM meetlat leggen, 3D modelleren in de digitale projectruimte bijvoorbeeld. Leren, ontdekken en ervaren. Tegen alle partijen die met ons meebouwen of willen bouwen wil ik zeggen: heb je iets nuttigs? Ga met ons in gesprek.”